Początek muzyki metalowej datuje się na 1970 rok, kiedy to światło dziennie ujrzała debiutancka płyta Black Sabbath. Z czasem jednak wyodrębniały się poszczególne podgatunki jak: power metal, speed metal, thrash metal, NWoBHM czy jeden z najmłodszych gothic metal. Zespoły, które zapoczątkowały ten styl to przede wszystkim: angielski Paradise Lost, holenderski The Gathering oraz polski Closterkeller.

Powstanie gothic metalu datuje się na rok 1991. To właśnie wtedy zespół Paradise Lost wydał płytę zatytułowaną Gothic, która zdefiniowała nowy styl muzyczny i stała się inspiracją dla wielu zespołów. Niemal każdy zespół z nurtu gothic metal przyznaje się do fascynacji dokonaniami Paradise Lost, który słusznie uważany jest za twórcę nowego podgatunku metalu.

Jednym z najważniejszych przedstawicieli tegoż nurtu jest jednak portugalski Moonspell. Zespół wypracował swój własny, niepowtarzalny styl, poprzez umiejętne połączenie black metalu z gothic metalem. Są ponadto pierwszym zespołem z półwyspu iberyjskiego, który osiągnął międzynarodowy sukces. Ze względu na widoczne wpływy oraz fascynacje czarną odmianą metalu, często są jednak lekceważeni przez miłośników gothic metalu.

Ważny wpływ na kształtowanie się nowego stylu miał również szwedzki Tiamat, którego muzyka wielokrotnie ewoluowała. Zespół wchodził na scenę z mocnym death metalem, aby po kilku latach zwrócić się właśnie w stronę gothic metalu, z którym kojarzony jest do dziś.

Obecnie gothic metal jest już w pełni ukształtowanym gatunkiem, który jednak nigdy nie osiągnął takiej popularności jak choćby thrash metal.